 |
Suikerziekte of diabetes
bij mensen met schizofrenie
‘Toen ik steeds waziger ging zien ben ik naar de opticien gegaan om mijn ogen te laten meten. De opticien kon me niet helpen en vroeg of ik misschien een ziekte onder de leden had. Omdat ik wel eens had gehoord van suikerziekte bij antipsychoticagebruik ben ik gaan zoeken op internet. Bij onderzoek bij de huisarts bleek mijn bloedsuiker inderdaad veel te hoog’.
Mensen met schizofrenie hebben een verhoogd risico op suikerziekte. Dat was al bekend in de negentiende eeuw. Met de moderne antipsychotica is dit risico fors toegenomen. Suikerziekte komt nu bij schizofreniepatiënten drie-en-een-half keer zo vaak voor als in de algemene bevolking.
Wim van Oven is somatisch arts bij GGZ-Drenthe en verantwoordelijk voor de ‘polikliniek metabole stoornissen’ ofwel de behandeling van mensen met (pre)diabetes/suikerziekte, verstoorde cholesterolwaarden en een hoge bloeddruk. Hij legt uit wat suikerziekte is, wie er risico lopen en wat je er aan kan doen.
Wie loopt risico om suikerziekte te krijgen?
Vaak wordt gedacht dat aankomen in gewicht een aanwijzing is voor risico op suikerziekte maar aanleg speelt een veel grotere rol. Die aanleg is voor een groot deel genetisch (erfelijk) bepaald. Mensen van Noord Aziatische of Afrikaanse afkomst hebben een grotere kans op suikerziekte dan autochtone Europeanen.
Andere risicofactoren zijn een psychotische stoornis en gebruik van bepaalde antipsychotica. Als je alle risicofactoren samen neemt kun je een individueel risicoprofiel opstellen.
Wat zijn signalen die op suikerziekte kunnen wijzen?
Doordat mensen die net met antipsychotica beginnen al van veel dingen last hebben en de bloedsuikerspiegel heel geleidelijk stijgt vallen de tekenen niet meteen op.
Er zijn diverse signalen die op suikerziekte kunnen wijzen zoals een droge mond, veel drinken en veel plassen, hoofdpijn, humeurigheid, gebrek aan energie, branderige ogen en terugkerende infecties. Omdat de hersenen, na het hart, het orgaan is dat de meeste energie gebruikt, kunnen er ook concentratiestoornissen zijn. Dat valt de omgeving soms eerder op dan de persoon zelf.
Wat kunnen de gevolgen zijn van suikerziekte?
Wanneer er veel suiker in het bloed zit gaan de nieren suiker doorlaten en wordt de urine zoet. De suiker die wordt uitgeplast trekt vocht mee waardoor iemand kan uitdrogen.
Het gevolg van een laag weefselsuiker is dat je je niet lekker voelt; je kunt je slechter concentreren, gaat transpireren, hebt weinig energie en geen kracht. In extreme gevallen kan je in coma raken.
Op de langere termijn kunnen hart- en vaatziekten ontstaan. Door hart- en vaatziekten leven mensen met een psychotische stoornis gemiddeld vijftien tot twintig jaar korter in vergelijking met de totale bevolking.
Antipsychotica en suikerziekte
Bepaalde antipsychotica kunnen de kans op suikerziekte verhogen. Dat komt doordat ze invloed hebben op de energiehuishouding en de eetlustregulering. Of iemand hier gevoelig voor is blijkt al in de eerste weken na de start van de behandeling. Daarom wordt aanbevolen om bij de start van het antipsychoticagebruik altijd eerst een voormeting te doen. Deze meting bestaat uit een bloedonderzoek, bloeddrukbepaling, buikomvang, lichaamsgewicht en BMI. BMI is een afkorting van Body Mass Index (het lichaamsgewicht in kilo’s gedeeld door het kwadraat van de lichaamslengte in meters). Als iemand gevoelig is voor suikerziekte (aanleg) kan een lichte tot matige toename in gewicht al leiden tot verhoogde bloedsuikers.
Bij een heel klein aantal antipsychoticagebruikers – minder dan één op de duizend - heeft de medicatie een direct effect op de alvleesklier, zonder dat er
sprake is van gewichtstoename. Dit effect leidt tot een ernstige vorm van suikerziekte en een hoge kans op coma en sterfte.Vanwege het risico op deze variant wordt het tweede bloedonderzoek al na een maand na de start met het antipsychoticum uitgevoerd.
De derde meting vindt plaats na drie maanden waarna de metingen volgens protocol periodiek (meestal jaarlijks) worden herhaald.
De geleidelijke stijging van de suikers door insulineresistentie wordt zichtbaar in de loop van het eerste jaar en is gerelateerd aan gewichtstoename.
Latente diabetes/suikerziekte
Van latente suikerziekte is sprake als de bloedsuikerspiegel stijgt maar er nog niet gesproken wordt van suikerziekte. In deze fase moet het antipsychoticagebruik wel worden heroverwogen en/of moet worden gestart met medicijnen die de insulineresistentie verminderen. Door tijdige start met medicijnen wordt voorkomen dat dat de alvleesklier raakt uitgeput. Metformine is een ouderwets plantaardig middel dat nog steeds met succes wordt gebruikt om de oplopende suikerwaarden in het bloed te verlagen door de doorlaatbaarheid van de celwanden voor suikers te bevorderen. Pas als metformine niet helpt of bijwerkingen geeft (meestal buikklachten) wordt er op andere anti-suiker pillen overgegaan.
Hartvaatziekten bij antipsychoticagebruik
Suikerziekte bij antipsychoticagebruik maakt deel uit van een cluster van risico’s. Naast een verminderde insulinegevoeligheid kunnen het cholesterolgehalte en de bloeddruk zijn verhoogd. Mensen met schizofrenie hebben drie-en-een-half keer meer kans op suikerziekte en twee keer zo vaak op hart- en vaatziekten. Ze leven daardoor gemiddeld vijftien jaar korter. Roken speelt ook een belangrijke rol. Stoppen met roken is effectiever dan het verlagen van cholesterol.
Hoe kun je suikerziekte voorkomen en wat is er aan te doen?
Als iemand een hoog risicoprofiel heeft of als de bloedsuiker stijgt moet worden overwogen de risicovolle medicatie te verlagen of te vervangen. Dat is helaas niet altijd mogelijk. Verder is leefstijl belangrijk: gezond eten, voldoende bewegen en overgewicht voorkomen. Blijft de bloedsuiker toch te hoog dan kunnen medicijnen helpen de bloedsuikerspiegel te verlagen. Ook kan het nodig zijn om insuline te gaan gebruiken.
Met dank aan: Wim van Oven, somatisch arts bij GGZ-Drenthe
|
|
Wat is suikerziekte?
Bij suikerziekte of diabetes kunnen suikers die met het voedsel het lichaam binnenkomen de cellen en de weefsels niet of onvoldoende bereiken. Daardoor stijgt de bloedsuikerspiegel maar blijven cellen en weefsels verstoken van noodzakelijke energie. Een stofje dat een centrale rol speelt in de energiehuishouding is insuline. Insuline wordt gemaakt in de alvleesklier en zorgt ervoor dat suikers in de lichaamscellen worden opgenomen.
Van suikerziekte bestaan globaal twee vormen: type 1 en type 2.
Bij type 1 produceert de alvleesklier geen of te weinig insuline. Dat kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van een auto-immuunziekte waarbij de cellen die insuline maken worden afgebroken. Er ontstaat dan een absoluut tekort aan insuline. Deze vorm van suikerziekte ontstaat meestal op jonge leeftijd.
Bij type 2 is er sprake van insulineresistentie. De insuline wordt wel aangemaakt maar de celwand laat onvoldoende suiker door zodat de suikers onvoldoende worden opgenomen. Er is daardoor steeds meer insuline nodig voor hetzelfde effect. De alvleesklier gaat steeds harder werken en raakt uitgeput. Dit type, ook wel ouderdomsdiabetes genoemd, ontstaat op latere leeftijd en heeft een relatie met overgewicht. Bij een psychotische stoornis gaat het bijna altijd om type 2. |
Hoe stel je suikerziekte vast?
Pas bij hoge bloedsuikerspiegels is suiker aantoonbaar in de urine. Bloedonderzoek heeft daarom de voorkeur. Dat kan via de huisarts of de GGz.
De GGz heeft de meeste expertise waar het gaat om de risico’s bij antipsychoticagebruik. Bij het bloedonderzoek wordt naar meerdere stoffen en genetische aanleg gekeken en kan ook direct worden gestart met behandeling en/of aanpassing van riskante combinaties van medicijnen. |
|
