Voor mensen met de diagnose schizofrenie is het hebben van angstaanvallen vaak ingrijpender dan het vastzitten in een waandenkbeeld. Als iemand al vanaf jongs af aan met stemmen of een bepaalde overtuiging leeft, is daar vaak beter mee om te gaan dan de plotse opkomst van een verlammende angst. We spraken met Monique, een vrouw van veertig jaar met de diagnose schizofrenie over haar paniekaanvallen. Zij vertelt hoe ze heeft leren omgaan met het gevoel dood te gaan en welke stappen ze zet als de paniek toeslaat.

Beschrijf eens wat je overkomt bij een paniekaanval?

“Mijn hart gaat heel hard kloppen en ik ga transpireren en hyperventileren. Het slikken gaat moeilijker en heb het gevoel dat ik niet meer goed kan ademen. Onder in mijn buik voel ik het dan hard kloppen. Bij de eerste keer dacht ik: ‘ik ga dood!’ Bij de tweede keer was het ook een vreselijk gevoel, maar had ik wel weer het vertrouwen dat ik er uit zou komen. Ik heb ervaren dat je beter een paniekaanval kan krijgen als je onder de mensen bent dan alleen. Want als je onder de mensen bent dan kunnen zij je gerust stellen. Bijvoorbeeld door te zeggen dat je even moet gaan zitten of doordat ze een glas water voor je halen. Ik kreeg een keer ‘s nachts een paniekaanval en dacht dat ik er in zou blijven. Het spookte maar door mijn hoofd dat ze me de volgende ochtend dood in bed zouden vinden. Die gedachte versterkte mijn angst nog verder.”

Wat doe je als je door zo’n angst overvallen wordt?

“Ik heb wel eens de nachtdienst van het beschermd wonen gebeld en gevraagd aan de verpleegkundige of ze me de volgende ochtend ter controle even wilde bellen. Dat geeft mij de zekerheid dat er op me gelet wordt. En dat er een nieuwe dag aankomt. Ik dwing me bij een paniekaanval om heel rationeel te denken. Ik weet dat angst er vaak voor zorgt dat je jezelf  opsluit. Het kan zo tot straatvrees leiden. Dat je niet meer naar buiten durft en niet onder de mensen wilt zijn omdat je bang bent dat zij schrikken als jij een aanval krijgt. Dat ik mij door de angst absoluut niet wil laten inperken in mijn bewegingsvrijheid, geeft mij de kracht er tegen te vechten.”

Hoe vraag je hulp van je omgeving?

“Als ik met iemand samen ben en een paniekaanval krijg dan beschrijf ik aan diegene wat ik voel. Als ik wat ik voel kan uiten en diegene reageert daar rustig op, dan krijg ik weer grip op mijn angstige gedachten. Zo zei de bazin op mijn werk een keer: ‘Monique: de ademhaling is van jou!’. Dat hielp om mij bewust te worden dat ik aan het hyperventileren was. Toen ik de psychiater vertelde van de paniekaanvallen reageerde hij zakelijk. Hij wist wat het was, maar ik kreeg het gevoel dat hij niet echt begreep hoe vreselijk naar dat doodgagevoel is. Later gaf hij mij tips hoe er mee om te gaan en stelde me gerust dat het vaker voorkomt bij schizofrenie.”

Wat zou je anderen kunnen adviseren?

“Iedereen moet zelf uitvinden hoe met de eigen angst om te gaan. Er bestaat ook geen medicijn tegen. Ik weet uit ervaring dat ik meer grip op de angst krijg door te praten over wat ik voel. Mijn persoonlijke reactie op angst is boosheid. Ik ken mensen die toegeven aan de angst en niet meer onder mensen durven komen. Dat is een schrikbeeld voor mij. Als ik een aanval krijg word ik heel kwaad. Ik wil me er door de angst niet onder laten krijgen. Het is voorgekomen dat ik eerder van mijn werk naar huis moest door een paniekaanval. Dat leverde me uiteindelijk meer onrust op, dan die keren dat ik de aanval doorstond en kon blijven werken. Er is niet één juiste manier om met angst om te gaan. Voor iedereen geldt dat hij of zij de persoonlijke manier moet vinden hoe er mee om te gaan. Bij mij past het om boos te worden en me zelf toe te spreken dat ik het ga winnen.”